Author: Joost van der Leij

Weinig mensen zouden astrologie, alchemie, psychologie en Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP) over één kam scheren. Maar toch hebben ze iets gemeen. In alle vier de gevallen gaat het om protowetenschappen. Een protowetenschap is een voorloper van een echte wetenschap. Zo is astrologie de voorloper van astronomie en is alchemie de voorloper van scheikunde. NLP is de voorloper van een nog te ontwikkelen wetenschappelijke psychologie, want de huidige psychologie is geen wetenschap. Ook onze huidige psychologie is een protowetenschap, een voorloper van een nog te ontwikkelen wetenschappelijke psychologie.

Een en ander heb ik goed onderbouwd in mijn boek Psychologie Zonder Inhoud. De strekking van dat boek is dat zolang psychologen nog denken dat er in ons hoofd “inhoud” zit in de vorm van overtuigingen, intrinsieke motivatie, wilskracht of wat voor zelfstandig naamwoord ze ook maar verzinnen, er geen sprake is van een wetenschappelijke psychologie. Het is namelijk heel slim om een onderscheid te maken, zoals we binnen NLP doen, tussen hoe je over het brein praat en hoe het brein in elkaar steekt. In ons hoofd zitten alleen maar hersencellen die met elkaar communiceren door neurotransmitters te versturen. Alle psychologische gepraat is alleen maar een verhaaltje dat we onszelf vertellen omdat we dan het idee hebben dat we het snappen.

Daar is niks mis mee, zolang het verhaaltje ervoor zorgt dat mensen zich beter gaan voelen. In werkelijkheid is er echter veel meer sprake van dat mensen zich juist slecht gaan voelen na zo’n verhaaltje. Wat er dan gebeurt, is dat mensen met zo’n verhaal zichzelf hypnotiseren dat het ook volkomen begrijpelijk en terecht is dat zij zich zo slecht voelen. Daarmee komen de problemen alleen maar vaster te zitten. Veel beter is het om ervan uit te gaan dat we geen idee hebben hoe het kan dat sommige mensen vastzitten in psychische problemen. Meestal is er wel aan te geven wat er waarschijnlijk mee te maken heeft. Maar er is ook altijd een kans dat de problemen zo maar zijn ontstaan. Belangrijker nog, is om te benadrukken dat het ook zo maar weer beter kan gaan en dat er altijd een kans is, ook al is die kans soms niet groot, dat de problemen weer worden opgelost.

Om die reden ben ik ook zeer blij met mijn samenwerking met het Aubrey Daniels Research Institute for Behavior Analysis (ADRIBA) van de Vrije Universiteit van Amsterdam. Ook zij vinden de huidige psychologie alleen nog maar een protowetenschap van een, nog te ontwikkelen, wetenschappelijke psychologie. Om die reden noemen zij zichzelf dan ook “gedragsanalist” in plaats van “psycholoog”.

Samen zijn we heel voorzichtig aan het onderzoeken of we misschien kunnen ontdekken wat een goed beginpunt van het ontwikkelen van een wetenschappelijke psychologie zou kunnen zijn. Je hoort hoe voorzichtig ik het formuleer. Een klein stapje in de richting is de publicatie van The Protoscientific Journal of Neurolinguistic Programming, volume 1 deze week. De officiële boekpresentatie is zondag aanstaande in Amsterdam, maar het boek is nu al te bestellen. The Journal of NLP is een poging van mijn kant om binnen de internationale NLP wereld een academische discussie te starten over NLP. De hoop is dat volume 2 van The Journal of NLP voor een flink deel wordt gevuld door andere mensen. Dus mocht je bij willen dragen aan de discussie over hoe we met NLP vooruit kunnen of juist wat er met NLP mis is, dan zie ik je Nederlands of Engelstalige artikel graag tegemoet.

The Journal of NLP

De volledige titel is The Protoscientific Journal of Neuro-Linguistic Programming, maar ik hoop dat in de volksmond het The Journal of NLP genoemd gaat worden. Om te voorkomen dat NLP een pseudowetenschap wordt gemaakt, heb ik alles keurig en scherp geformuleerd in termen van protowetenschap. In The Journal of NLP staan zes Engelstalige artikelen over de volgende onderwerpen:

• ABC-NLP, de combinatie van NLP en gedragsanalyse.
• Psychologie Zonder Inhoud, de filosofische onderbouwing van dat er in ons hoofd geen inhoud zit.
• Hoe subjectieve ervaring te meten met subjectieve Bayesiaanse statistiek.
• Waarom onze emoties alleen pure gevoelens zijn en niets meer.
• Hoe je toch verantwoordelijkheid houdt wanneer je stopt te denken in termen van oorzaak en gevolg zoals je bij een goede NLP opleiding leert.
• Wat er mis is met Robert Dilts zijn Logische Niveaus en hoe je de onnodige risico’s die Dilts neemt kan vermijden met de NLP techniek van het dertig jaren plan.

Wanneer je deze ontwikkeling wilt steunen, bestel dan The Journal of NLP vandaag nog en dan sturen we je meteen een exemplaar op. Voor alle details of het bestelformulier ga je naar:

The Journal of NLP

Hier is de cover van The Journal of NLP:

Motivational Interviewing is een methodiek waarbij je door slimme vragen te stellen aan iemand, iemand zijn motiveert om problemen aan te pakken. Motivational Interviewing blijkt bijzonder goed te werken bij mensen die verslaafd zijn of ergens een obsessie voor hebben. Dat zijn vaak lastige problemen om aan te pakken met wat er standaard binnen Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP) wordt gebruikt.

Gelukkig is NLP primair een methode om menselijk gedrag in kaart te brengen. Dat betekent dat wanneer andere methoden goed blijken te werken, slimme NLP trainers er als de kippen bij zijn om er een NLP versie van te maken. Dat is gebeurd met EMDR en ik heb het zelf gedaan met het Enneagram toen ik mijn Neurogram® model heb ontwikkeld. Voor Motivational Interviewing geldt dat het al heel erg compatibel is met NLP omdat Motivational Interviewing sterk gebruik maakt van de communicatiemodellen van NLP.

Dat verslavingen en obsessies zo moeilijk aan te pakken zijn, is eenvoudig te begrijpen wanneer je het ABC-model uit de gedragswetenschap kent. Door mijn samenwerking met het Aubrey Daniels Research Institute for Behavior Analysis (ADRIBA) van de Vrije Universiteit van Amsterdam integreer ik nu het ABC-model in al mijn werk. De A van het ABC-model staat voor Antecedenten, alles wat er voor het gedrag plaatsvindt. De B staat voor Behavior (het gedrag). En C staat voor Consequenties, alles wat er na het gedrag gebeurt. Onderzoek laat zien dat Consequenties veel meer invloed hebben dan Antecedenten. Dus van tevoren tegen een verslaafde zeggen dat hij geen drugs moet gebruiken, levert weinig tot niets op.

Bovendien laat onderzoek zien dat beloningen die direct plaatsvinden na het gedrag veel sterker zijn dan straf op lange termijn. Bij drugsgebruik wordt de verslaafde direct beloond voor zijn verslavingsgedrag door de drugs. De ellende vindt pas veel later plaats. Door de directe beloning en die uitgestelde straf is het erg lastig om dit gedrag te doorbreken.

Gelukkig blijkt dat je met NLP, hypnose en Motivational Interviewing tijdens de Antecedenten veel meer impact kan maken dan normaal gesproken. Daar komt bij dat ik een tool heb ontwikkeld om bij 1-op-1 coaching ook ervoor te zorgen dat mensen ook na goed gedrag meteen sociaal worden beloond met complimenten en prijzen! Dat zorgt ervoor dat problemen in het algemeen en verslavingen in het bijzonder veel beter en eenvoudiger worden opgelost.

Afgelopen zomer werd mij gevraagd of ik met NLP iets kon doen om voetballers beter te laten presteren. Omdat ik altijd met statistiek wil onderbouwen dat mijn werk ook daadwerkelijk tot verbetering leidt, heb ik een statistisch model gemaakt voor de voetballerij. Mocht je dat interesseren, kijk dan eens op: The Football Efficiency Monitoring System

Mocht voetbal je niet interesseren dan heb ik toch nog een interessant rapport voor je waarmee je je eigen persoonlijkheidstype kan bepalen en kijken welke beroemde voetballer dan het beste bij jouw gedrag past. Het interessante voor jou is misschien niet de beroemde voetballer, maar wel de achtergrond die ik geef over Personality Neuroscience, de neurowetenschap waar mijn Neurogram® model voor persoonlijkheidstypering op is gebaseerd. Dit rapport heb ik speciaal samengesteld voor Arsenal, dus ik ben heel benieuwd wat je ervan vindt.

Het achttien pagina dikke rapport kan je hier downloaden (zonder registraties o.i.d.):

Het Neurogram® & voetbal

Wereldwijd hebben miljoenen mensen Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP) geleerd. Ook in Nederland leren elk jaar weer duizenden mensen NLP. Nergens ter wereld is NLP zo populair als in Nederland. Helaas gaat het heel soms mis. Als voorzitter van stichting NLP Kring word ik vaker met klachten over NLP trainers en coaches geconfronteerd dan andere mensen. Maar het gaat dan om misschien één klacht per duizend mensen die NLP leren. Vroeger dacht ik dat het dan wel meeviel, totdat iemand mij er op attendeerde dat dat wel betekent dat wanneer alle Nederlanders NLP leren het bij 17.000 mensen misgaat.

Meestal als het misgaat, komt het omdat de desbetreffende trainer of coach domme dingen doet die niks met NLP te maken hebben. Bij NLP heb je heel veel vrijheid om te doen en laten wat je wil, maar er zijn wel grenzen. Bij zowel oude en gerenommeerde NLP instituten als bij beginnende NLP trainers zie je deze fout worden gemaakt. Veel zeldzamer is het als een trainer NLP technisch gezien goed gebruikt, maar voor de verkeerde doeleinden. Dat gebeurt als een NLP trainer mensen leert om te leven in de schijnzekerheid dat alles geweldig is en dat er niks mis kan gaan. Dat is wat ik oppomp-NLP noem. Mensen wordt dan opgepompt om te doen alsof ze alles al kunnen en dat gaat goed totdat in de werkelijkheid blijkt dat ze het niet kunnen.

Om die reden ben ik zo blij met mijn samenwerking met het Aubrey Daniels Research Institute for Behavior Analysis van de Vrije Universiteit. Alleen samen met de wetenschap is het mogelijk om de kwaliteit voldoende te kunnen garanderen. Het geluk wil dat ik in de periode van 2013 tot en met 2016 reeds statistisch heb onderzocht hoe het met de mensen in mijn training en coaching is gegaan. In de volgende grafiek zie je de uitkomsten:

In deze grafiek zie je de gemeten kwaliteit van leven. Bij mensen die met NLP coaching aan de gang gaan, zie je dat je ze van heel ongelukkig (-5000) naar behoorlijk blij gaan (+2500). Met mensen die aan mijn NLP Practitioner opleiding beginnen, gaat het meestal redelijk neutraal (+250) en ze groeien ook door naar behoorlijk blij (+2500). Met het doen van de NLP Master Practitioner worden ze dan helemaal gelukkig (+5000). Mensen die elders de NLP Practitioner hebben gedaan zitten meestal nog rond neutraal (-250). Wanneer ze vervolgens overstappen naar mijn NLP Master Practitioner dan worden ze behoorlijk blij (+3000).

De afgelopen zes maanden hebben we gemeten hoe goed het met mensen gaat wanneer je NLP combineert met het ABC-model van de gedragswetenschap. In de onderstaande grafiek zie je hoeveel beter NLP werkt wanneer je het, zoals ik doe, met wetenschap combineert:

Je kan zien dat alle onderdelen van NLP nu bij 57% werken (was 49%). Kijk je naar hoe goed NLP overall werkt, dan zie dat ABC-NLP bij 93% van de mensen goed werkt (was 79%). Het belangrijkste is uiteindelijk hoe mensen zich voelen. Met het nieuwe ABC-NLP zie je dat 92% van de mensen zich beter leert voelen (was 75%).

Afgelopen weekend heb ik met veel plezier een driedaagse Mini NLP Conferentie gegeven in Oslo, Noorwegen, voor lokale Noren (en één Deen). Deze ervaring was extra interessant omdat het lokale NLP instituut waar wij mee samenwerken terecht een grote hekel heeft aan een heel zweverige aanpak van Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP). Ook voor mij geldt, zeker nu ik ook NLP geef aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, dat een en ander wel wetenschappelijk verantwoord dient te zijn.

Laat ik voor de zekerheid beginnen met te herhalen dat NLP geen wetenschap is. We onderzoeken NLP samen met de Vrije Universiteit om te kijken of we er een wetenschap van kunnen maken. Zo start het eerste wetenschappelijke onderzoek al voor deze maand gepland.

Dat gezegd hebbende is het wel zo dat ik ervoor zorg dat in mijn NLP trainingen nergens de wetenschap wordt tegengesproken. Zelfs bij de spirituele dag van de Mini NLP Conferentie! (Bij de Mini NLP Conferentie gaat één dat over NLP & kinderen en één dag over NLP & spiritualiteit.)

Moderne neurowetenschappen hebben namelijk onderzoek gedaan naar twee soorten spirituele ervaringen, namelijk: uit je lichaam treden en dan met een spiritueel lichaam rondreizen, en egoloos worden door je ego te laten verdwijnen. Laten dit nou net twee onderdelen van mijn NLP Magick training zijn.

Wat blijkt? Wanneer mensen rapporteren dat ze buiten hun lichaam zijn getreden en met een spiritueel lichaam aan het reizen zijn terwijl ze in een breinscanner liggen, dan blijkt dat zij dezelfde breinpatronen activeren als mensen met Meervoudige Persoonlijkheidsstoornis (MPS). En dat mensen die in de breinscanner egoloosheid rapporteren dezelfde breinpatronen activeren als mensen die een depersonalisatie aanval hebben. Zowel depersonalisaties als MPS zijn zeer ernstige psychiatrische situaties waar mensen erg veel last van hebben (en waar NLP gelukkig wel vaak de situatie stukken beter kan maken).

Dat klinkt dus allemaal niet goed wat betreft die spirituele ervaringen. Maar kennelijk is het zo dat je met de juiste training diezelfde gebieden in je brein kan activeren zodat je bijzondere ervaringen hebt, zonder dat je last krijgt van de negatieve kant daarvan. Dat is de reden dat je bij de meeste spirituele scholen zolang dient te trainen en waarom de NLP Magick training alleen voor NLP Master Practitioners toegankelijk is. Het is namelijk erg belangrijk dat je eerst zeker weet dat je je brein goed op orde hebt met NLP voordat je deze twee specifieke spirituele ervaringen gaat uitproberen.

De meeste wereldverbeteraars vinden commercie niet leuk. Bij Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP) gaan we ervan uit dat iedereen van binnen helemaal fantastisch is en dus ook een wereldverbeteraar is. Helaas is het zo dat we in de wereld te doen hebben met wat iemand doet in plaats van hoe hij van binnen is. En dat betekent dat er helaas ook mensen zijn die denken dat het vooral belangrijk is om de aarde zo snel mogelijk uit te buiten. En die mensen zijn vaak goed op de hoogte van alle commerciële trucjes die je kan uithalen. Op het vlak van training en coaching zie je ze dan ook gratis of heel goedkope trainingen geven die heel lang duren zodat je uitgeput raakt om je dan over te halen hele dure cursussen aan te schaffen, waar je uiteindelijk heel weinig mee kan.

Om die reden is het belangrijk dat de mensen die het goed voorhebben met de aarde en haar bewoners, zoals jij en ik, er juist voor zorgen dat we de kracht van commercie kunnen gebruiken om goed te doen. De vele NLP trainers en coaches die ik de afgelopen jaar heb opgeleid doen precies dat en daar ben ik trots op. Geen van hen doet dit werk om het geld. Ze doen het allemaal omdat ze graag met mensen werken en graag mensen vooruit helpen in deze wereld.

Maar om dat te doen, om mensen daadwerkelijk te kunnen helpen en met ze te werken, is er commercie nodig. Coaches en trainers die weigeren aan commercie te doen omdat ze dat niet leuk vinden, snijden zichzelf in de vingers omdat ze dan ook niemand krijgen om dat te doen wat ze wel willen, namelijk met andere mensen aan de slag om ervoor te zorgen dat ze een beter leven krijgen. Om die reden is het belangrijk dat de trainers en coaches die het goed voorhebben met de aarde en hun bewoners juist commercieel sterk worden.

Want uiteindelijk is er niets mooiers en geeft er geen werk meer waardering dan het helpen van mensen. Zoals ik in mijn boek Übercoach heb beschreven, denk ik zelfs, dat het uiteindelijk coaches en trainers zijn die de wereld gaan redden. Een van de reden daarvoor is dat de goede coaches en trainers het idee achter zich hebben gelaten dat er iets mis is met mensen die in de problemen zitten. In plaats daarvan gaan ze ervan uit dat er alleen sprake is van een educatie-probleem: mensen hebben nog niet geleerd om goed om te gaan met moeilijke situaties.

Het mooie van mijn werk is dat het ook zoveel voldoening geeft. Ik heb nu net een paar weken het rustig aangedaan, maar gelukkig beginnen eind deze week de normale werkzaamheden weer. Ik kijk er echt naar uit om weer met mensen aan de slag te gaan en te zien hoe ze verder komen in hun leven. Leuk als je zoveel energie van je werk krijgt. Toch mist er iets in mijn werk, namelijk de inhoud. Als ik met een cliënt gewerkt heb en ik kom na een succesvolle dag thuis, dan vraagt mijn vriendin steevast: “Wat was er hand?”

“Geen idee.” antwoord ik dan. En ik weet het ook echt niet, want NLP werkt met zogenaamde “secret therapy”. Mensen werken aan hun eigen leven zelf in hun eigen hoofd, met hun eigen gevoel en hun eigen voorstellingen en gedachten. Als NLPer hoef ik niet te weten wat er aan de hand is, zolang iemand maar leert om op een positieve manier informatie in zijn brein te verwerken in plaats van negatieve informatie. Zo ook bij het Enneagram. In plaats van mensen in een hokje te stoppen, gaat het Enneagram vooral over je eigen persoonlijke stijl. De vorm als het ware die je aan het leven geeft.

En dat is maar goed ook, want uiteindelijk wil je toch vooral zelf inhoud aan je leven geven. Wat NLP en het Enneagram doen is je de vaardigheden en technieken geven om zelf het leven te leiden dat je werkelijk wilt. Vandaar dat ik hier ook veel aandacht aan besteed in de opleiding. Vandaar dat ik zeer blij was met de volgende reactie van een deelnemer van mijn NLP Master Practitioner:

“Ik heb het verschil met andere opleidingen mogen proeven en mogen ervaren dat ik me bij tijdens jouw training het beste op mijn gemak voelde, je leerde me gewoon mezelf te zijn en niet teveel na te denken. Dit klinkt zo eenvoudig, maar het vertrouwen in mezelf met mijn eigen capaciteiten (ik weet wel dat ik goed ben) stond soms lijnrecht tegenover dat wat anderen van mij verwachten (vasthouden aan theorie, stappen volgen etc.). “

Annita Hofland

Dat is precies waar het echt om draait. De goede manier om NLP en het Enneagram te leren is om al deze methoden en technieken in je onbewuste te installeren. Zodat je al die technieken en methodes gewoon weer bewust kan vergeten omdat ze onbewust automatisch toegepast worden. Zodat jij weer honderd procent bezig kan zijn met waar het echt om draait, namelijk: de inhoud van je leven.

Het meest geschrokken ben ik toen een van de deelnemers aan mijn Licensed NLP Practitioner™ opleiding tegen mij zei: “Nee, ik heb geen NLP gebruikt, want het probleem is te groot.” Daarvoor had ik haar gevraagd of ze Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP) had gebruikt om beter om te gaan met de grote problemen die ze op dat moment had. Van haar reactie schrok ik omdat NLP juist goed werkt bij grote problemen. De regel is: hoe groter het probleem, hoe beter NLP werkt.

De reden hiervan is dat mensen met grote problemen heel goed merken wanneer NLP snel verlichting van de problemen brengt. Terwijl mensen die met kleine problemen aan de slag gaan veel minder goed doorhebben hoe NLP de situatie verbetert. Zo is in mijn ervaring het lastiger werken met een jonge vrouw die last heeft van blozen, dan met iemand die zeven jaar klinisch depressief was. In beide gevallen is het goed gekomen, maar stoppen met blozen is harder werken dan een zeer ernstige depressie.

Helemaal anders wordt het wanneer je aan de slag gaat met situaties waarin er naast emotionele en psychische problemen ook fysieke en lichamelijke problemen zijn. Laat ik voorop stellen dat NLP geen fysieke klachten kan genezen. Toch is het zo dat mensen met ernstige fysieke klachten zoals niet aangeboren hersenletsel, kanker of tinnitus vaak ook emotioneel gezien het moeilijk met de situatie hebben. NLP is dan de ideale tool om zulke mensen te begeleiden.

Of om ervoor te zorgen dat zij beter leren omgaan met de moeilijke situatie waarin zij zitten zoals bij niet aangeboren hersenletsel. Overigens zonder dat dit een kwestie van accepteren is. Accepteren is te vaak je erbij neerleggen. Wat je met NLP doet is ervoor zorgen dat mensen in een moeilijke situatie zich toch goed voelen. Soms gebruik je NLP om mensen door een moeilijke periode zoals bijvoorbeeld een chemotherapie heen te helpen. En soms, zoals bij tinnitus bijvoorbeeld, lukt het om het hele probleem op te lossen.

Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP) is geen wetenschap. Toch heeft bijna iedereen die met NLP aan de slag gaat het gevoel dat NLP geweldig werkt. Vaak wordt mij dan gevraagd waarom NLP niet door de wetenschap wordt onderzocht. Daar zijn tal van redenen voor aan te geven, maar de belangrijkste reden is dat het voor de wetenschap te onduidelijk is wat NLP nu eigenlijk precies is.

Gelukkig gaat daar verandering in komen, want samen met het Aubrey Daniels Research Institute for Behavior Analysis (ADRIBA) van de Vrije Universiteit van Amsterdam ga ik een NLP Practitioner opleiding geven. Deze NLP Practitioner is dan onderwerp van een wetenschappelijk onderzoek. Dankzij het statistisch onderzoek dat ik de afgelopen jaren naar NLP heb gedaan, is het nu mogelijk om te onderzoeken hoe goed NLP werkt.

Dat is een goede eerste stap. Uiteraard moet daarna nog heel veel gebeuren, maar de combinatie van het onderzoek van ADRIBA en mijn filosofische onderbouwing van NLP zorgt ervoor dat NLP een flinke stap richting de wetenschap maakt.

Voor de nieuwe aanpak hebben we een volledig nieuwe website gebouwd waarop veel informatie staat over wat we gaan doen samen met ADRIBA. Deze website vind je hier:

ABC-NLP website

Daar staat meteen de uitleg waarom ik deze vorm van NLP “ABC-NLP” noem.

Het boek “Je slimme onbewuste” van Ap Dijksterhuis is populair onder de deelnemers van mijn NLP Practitioner opleiding.  Iedereen is er erg enthousiast over omdat het de wetenschappelijke grond geeft van het werk dat ik doe met het onbewustzijn. Dat is mooi. Het grootste deel van je leven wordt namelijk vormgegeven door je onbewustzijn. Desalniettemin is het woordje “onbewustzijn” geen goed Nederlands. Dat hoop ik te veranderen.

Het verschil tussen je bewustzijn en je onbewustzijn is makkelijk te maken. Al die hersencellen die ervoor zorgen dat je bewust bent, is je bewustzijn de rest is je onbewustzijn. Het meeste wat je meemaakt vindt plaats in je onbewustzijn. Jouw onbewustzijn wil niets dan alle goeds voor jou. Het is alleen gericht op overleven. Wanneer het eenmaal een manier om te overleven heeft gevonden, dan is je onbewustzijn daar zo blij mee dat het dat gedrag blijft volhouden. Of je het nu leuk vindt of niet. Dus als je onbewustzijn jou door een moeilijke periode in je leven heeft heen gesleept door bijvoorbeeld een angstgevoel, dan houdt je onbewustzijn daar aan vast.

Vandaar dat het werken met het onbewustzijn zo belangrijk is binnen Neuro-Linguistisch Programmeren (NLP). Of het nu gaat om NLP coaching of in de opleiding, het onbewustzijn komt ruim aan bod. Sommige mensen hebben daar enige weerstand tegen, vaak ingegeven door commerciële shows rondom hypnose. NLP gebruikt trance juist op een zuivere, oprechte manier om ervoor te zorgen dat je onbewustzijn het vertrouwen weer krijgt dat er ook andere, betere en meer effectieve manieren zijn om te overleven. Sterker nog, om te overleven op zo’n manier dat het leven ook weer leuk wordt, makkelijker en vol plezier. Ik was dan ook blij te zien dat alle deelnemers van de NLP opleiding zichzelf zowel positief verrasten dat zij al zo goed waren dat ze andere mensen in trance konden krijgen. Maar ook dat zij zelf konden ervaren hoe eenvoudig het is om zelf diep te ontspannen en te genieten van krachtige goede gevoelens.

Voor mij is het werken met het onbewuste de kern van NLP. Zowel door het onbewuste het vertrouwen te geven dat het ook anders goed kan gaan. Maar tegelijkertijd ook zelf het onbewuste leren te vertrouwen zodat je ook beter naar je eigen onbewuste communicatie kan leren luisteren. Want uiteindelijk weet je onbewuste veel meer over jezelf dan je voor mogelijkheid houdt. Of zoals mijn goede vriend John La Valle, de co-trainer dr. Richard Bandler placht te zeggen: “Je brein werkt sneller dan je denkt.”